Linganisha na linganua uainishaji wa vitamkwa katika lugha kwa kutumia wanazuoni watano???

Uainishaji wa vitamkwa katika lugha unaweza kufanywa kwa kutumia wanazuoni watano wafuatao:

1. Ferdinand de Saussure: Mwanazuoni wa lugha ya Kifaransa ambaye alitoa mchango mkubwa katika uainishaji wa vitamkwa kwa kugawanya lugha katika vipengele viwili, yaani sauti (sauti za lugha) na maana (maana ya maneno).

2. Noam Chomsky: Mwanazuoni wa lugha ya Kiingereza ambaye alitoa mchango mkubwa katika uainishaji wa vitamkwa kwa kugawanya lugha katika vipengele viwili, yaani muundo wa lugha (syntax) na maana ya lugha (semantics).

3. Roman Jakobson: Mwanazuoni wa lugha ya Kirusi ambaye alitoa mchango mkubwa katika uainishaji wa vitamkwa kwa kugawanya lugha katika vipengele sita, yaani sauti (phoneme), muundo wa maneno (morpheme), muundo wa sentensi (syntax), maana ya maneno (semantics), matumizi ya lugha (pragmatics), na historia ya lugha (diachronics).

4. William Labov: Mwanazuoni wa lugha ya Kiingereza ambaye alitoa mchango mkubwa katika uainishaji wa vitamkwa kwa kuzingatia matumizi ya lugha katika mazingira mbalimbali ya kijamii na kitamaduni.

5. Edward Sapir: Mwanazuoni wa lugha ya Kiingereza ambaye alitoa mchango mkubwa katika uainishaji wa vitamkwa kwa kuzingatia uhusiano kati ya lugha na utamaduni, na jinsi lugha inavyoathiri mtazamo wa dunia wa wazungumzaji wake.

Wanazuoni Watano na Uainishaji wao wa Vitamkwa:

1. Henry Sweet (1845-1912)

- Uainishaji: Kulingana na sehemu ya ulimi na sehemu ya kaakaa linaloguswa
- Makundi: Bilabiali, Labiodental, Dental, Alveolar, Palatal, Velar, Uvula, Faringeal, Laryngeal

2. Ferdinand de Saussure (1857-1913)

- Uainishaji: Kulingana na hali ya hewa iliyoundwa
- Makundi: Sauti zisizo na hewa (Consonants), Sauti zisizo na hewa (Voiceless Consonants), Sauti za nusu hewa (Semivowels), Sauti za sauti (Vowels)

3. Leonard Bloomfield (1887-1949)

- Uainishaji: Kulingana na uwepo au kutokuwepo kwa usonori
- Makundi: Vitamkwa visivyo na sonori (Voiceless Consonants), Vitamkwa vyenye sonori (Voiced Consonants)

4. Peter Ladefoged (1932-)

- Uainishaji: Mchanganyiko wa uainishaji wa Sweet na Bloomfield
- Makundi: Alveolar-velar, Bilabial-Uvular, Bilabial-Velar, Dental-Palatal, Dental-Velar, Labiodental-Velar, Uvula-Pharyngeal

5. International Phonetic Association (IPA)

- Uainishaji: Uainishaji wa kimataifa unapitishwa na wanaisimu wengi
- Makundi:

- Vitamkwa vya pulmona
- Viziwi (Voiceless)
- Vyenye sauti (Voiced)
- Vitamkwa vya bila pulmona
- Vifudumzaji (Clicks)
- Kunyofoa (Implosives)
- Kulipuka (Ejectives)
- Sauti za sauti (Vowels)

Ikilinganishwa:

Uainishaji wa vitamkwa wa wanazuoni hawa hutumia vigezo tofauti:

- Sehemu ya ulimi na kaakaa (Sweet)
- Hali ya hewa (de Saussure)
- Usonori (Bloomfield)
- Mchanganyiko wa hapo juu (Ladefoged)
- Uainishaji wenye vipengee vingi (IPA)

Uainishaji wa IPA unachanganya vipengele vya uainishaji wa awali na ni wa kina zaidi na unakubalika sana.